Co to jest przekwitanie?

Przekwitanie czyli menopauza obejmuje okres w życiu kobiety, gdy jajniki przestają produkować hormony płciowe. Zwykle rozpoczyna się około 45-54 r.ż. i trwa do końca życia.

 

Jakie są sposoby walki z następstwami menopauzy?

Podstawowe znaczenie ma leczenie przyczynowe, a więc stosowanie hormonalnego leczenia zastępczego. Nie należy jednak zaniedbywać aktywnego wypoczynku na świeżym powietrzu i ćwiczeń fizycznych. Istotne znaczenie ma odpowiednia dieta.

 

Na czym polega hormonalne leczenie zastępcze?

Hormonalne leczenie zastępcze nazywane również hormonalną terapią zastępczą sprowadza się do uzupełniania niedoboru hormonów płciowych, występującego u kobiet w okresie przekwitania. Polega na stosowaniu estrogenów i progestagenów (odpowiedników progesteronu). Pacjentkom po usunięciu macicy zwykle nie podaje się progestagenów. Kobiety bez macicy lepiej tolerują hormonalną terapię zastępczą, nie miesiączkują i nie uskarżają się na nieregularne krwawienia z dróg rodnych. Otrzymują same estrogeny, więc nie występują u nich działania uboczne związane z podawaniem progestagenów. 

 

Jakie są powody do stosowania hormonalnego leczenia zastępczego?

Obecnie do podstawowych wskazań zalicza się:

• przedwczesną menopauzę, zwłaszcza przed 45 rokiem życia
• objawy niedoboru hormonów pod postacią złego samopoczucia, uderzeń gorąca, potów nocnych
• osteoporoza lub zagrożenie nią
• dolegliwości dotyczące układu moczowo-płciowego (nietrzymanie moczu, infekcje cewki moczowej i pęcherza, uczucie suchości w pochwie, bolesne stosunki) – terapia miejscowa.

 

Jakie są formy estrogenów?

Estrogeny podawane pacjentkom po operacji są takie same, jak podczas leczenia kobiet z macicą. Można stosować preparaty estrogenowe w postaci:

• plastrów (niektóre nowe plastry są bardzo małe, wielkości znaczka pocztowego)
• tabletek 
• aerozolu do nosa
• zastrzyków
• kremu lub żelu na skórę
• gałek lub kremu dopochwowego.

 

Czy są lepsze i gorsze drogi podawania estrogenów?

Terapię dobiera się indywidualnie, zależnie od stanu zdrowia. Ważne jest zaakceptowanie drogi podawania leku przez pacjentkę.

 

U jakiej kobiety można stosować plastry estrogenowe?

Każda pacjentka z niedoborem estrogenów, jeśli nie stwierdzamy u niej przeciwwskazań, może naklejać plastry. Formy przezskórne są szczególnie polecane gdy chcemy zminimalizować wpływ leku na wątrobę. Innymi wskazaniami są preferencje pacjentki, zła tolerancja tabletek, nadciśnienie tętnicze, podwyższone stężenie trójglicerydów, kamica pęcherzyka żółciowego, stan po usunięciu pęcherzyka żółciowego, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy.

 

Jak przyklejać plaster i gdzie go naklejać?

Plaster nakleja się na zdrową, niepodrażnioną, gładką skórę - w miejscu, w którym skóra nie marszczy się. Po wyjściu z kąpieli należy odczekać kilkanaście minut z naklejeniem plastra, aby powierzchnia dobrze wyschła. Krem lub balsam do ciała można nanosić dopiero po przyklejeniu plastra. Na pośladek lub podbrzusze, pamiętając za każdym razem o zmianie miejsca. Nie przykleja się plastra w talii lub na linii bioder, gdyż przesuwanie się odzieży w tych miejscach może spowodować jego odklejenie. Nie wolno też nalepiać go na piersiach lub w ich okolicy.

 

Czy zdarza się odklejanie plastra?

Prawidłowo naklejony plaster zwykle nie odkleja się podczas mycia lub pływania. Nie należy go pocierać gąbką ani ręcznikiem. Jeśli plaster odklei się, można go nakleić ponownie w innym miejscu. Czasami konieczne jest zastosowanie nowego plastra. Z sauny najlepiej korzystać w dniach zmiany plastra.

 

Czy można się opalać z przyklejonym plastrem?

Naklejonego plastra nie należy wystawiać na długotrwałe działanie promieni słonecznych. Miejsce to trzeba przykryć odzieżą.

 

Jak należy odklejać plaster?

Powoli i ostrożnie, aby nie spowodować podrażnienia skóry. Jeśli pozostanie ślad kleju, to należy odczekać 15 minut do wyschnięcia skóry. Następnie można przemyć to miejsce tłustym kremem lub mleczkiem, aby usunąć resztkę kleju.

 

Zaczęłam terapię hormonalną kilka dni temu. Nie czuję się lepiej. Czy zastosowane leczenie jest właściwe?

Cierpliwości! Zwykle efekt nie jest natychmiastowy. Działanie leku hormonalnego można ocenić dopiero po 3-4 miesiącach.

 

Jakie objawy uboczne estrogenów występują najczęściej?

Działania uboczne występują rzadko. Najbardziej niepokoi pacjentki tkliwość i bolesność piersi. W tym względzie obawy leczonych kobiet są nieuzasadnione. Objawy te nie oznaczają, że w piersiach powstaje rak. Zwykle po kilku miesiącach dolegliwości te ustępują. Czasami pacjentki podają nudności, bóle głowy, zwiększone zatrzymywanie wody w organizmie, bolesność podudzi, żylaków, skurcze łydek. Gdy objawy uboczne pojawią się, należy, bez przerywania leczenia, skontaktować się ze swoim lekarzem. Na ogół dolegliwości te nie mają żadnego znaczenia chorobowego i po pewnym czasie ustępują. Plastry mogą powodować miejscowe podrażnienia i alergie skóry.

 

Czy tyje się pod wpływem estrogenów?

Leki hormonalne nie wywołują tycia. Również mu nie zapobiegają. Przyrost masy ciała jest to efekt niedostosowania diety do aktywności fizycznej oraz uwarunkowań genetycznych.

 

Jakie powikłania mogą wystąpić w wyniku brania estrogenów po menopauzie?

Należy podkreślić, że powikłania występują bardzo rzadko. Do najpoważniejszych należy zaliczyć zakrzepicę żył głębokich kończyn dolnych i zator płucny. Czasami mogą powiększać się mięśniaki lub zaostrzać endometrioza. U kobiet stosujących tabletki hormonalne nieco częściej występuje kamica pęcherzyka żółciowego. U otyłych, chorych kobiet, z chorobą wieńcową lub będących po zawale, które rozpoczynały leczenie po 60-65 roku życia przy użyciu estrogenów skonjugowanych (uzyskiwanych z moczu źrebnych klaczy) i medroskyprogesteronu, obserwowano niewielkie zwiększenie częstości występowania zawałów serca.

 

Jakie mogą być działania uboczne progestagenów?

Czasami pacjentki podają: tkliwość piersi, trądzik, zwiększone zatrzymywanie wody w organizmie, bóle głowy, wzrost apetytu, bóle i skurcze łydek. Może pojawić się drażliwość, pogorszenie koncentracji, apatia. Progestageny stosowane w większych dawkach mogą mieć negatywny wpływ na cholesterol i jego frakcje.

 

Czy hormonalne leczenie zastępcze zwiększa ryzyko raka sutka?

W dniu dzisiejszym nie znamy odpowiedzi na to pytanie. Wyniki dotychczasowych badań są niejednoznaczne. Tylko niektóre analizy sugerują, że stosowanie hormonów powyżej 5-8 lat może nieznacznie zwiększać ryzyko wystąpienia raka sutka. Obecnie trwają badania, które za kilka lat pozwolą ostatecznie rozwiązać tę kwestię.

 

Czy to prawda, że pacjentki u których wykrywa się raka sutka podczas terapii hormonalnej, żyją dłużej w porównaniu do kobiet nieleczonych?

W następstwie regularnych wizyt u ginekologa guzy sutka są zwykle wcześniej zauważane, zanim dadzą przerzuty. Nieznacznie zwiększona częstość występowania chorób złośliwych piersi po wielu latach stosowania leczenia stwierdzana była tylko w niektórych badaniach. Część specjalistów tłumaczy taki stan faktem, że hormony mogą trochę przyspieszać wzrost guzów już istniejących, a nie powodować powstanie nowych. Ma to wpływać na wcześniejsze ich wykrycie. U kobiet leczonych hormonalnie częściej występują mniej agresywne postacie nowotworów złośliwych gruczołu piersiowego. Być może jest to wynik korzystnego, modyfikującego wpływu terapii hormonalnej na proces karcinogenezy (nowotworzenia). Prawdopodobnie te czynniki powodują, że pacjentki, u których rozpoznaje się raka piersi podczas terapii hormonalnej, rzadziej umierają na tę chorobę w porównaniu do kobiet nieleczonych.

 

Czy choroba wieńcowa, zawał serca lub wylew krwi do mózgu są przeciwwskazaniami do stosowania hormonalnego leczenia zastępczego?

Obecnie u kobiet z tymi chorobami zwykle nie rozpoczynamy podawania hormonów. 

 

Jakie są przeciwwskazania do terapii hormonalnej?

Lista przeciwwskazań nie jest długa. Najczęściej wymieniane są:

• rak sutka
• rak błony śluzowej macicy
• choroba zakrzepowo-zatorowa
• cholestaza podczas ciąży
• ciężka niewydolność wątroby
• podwyższony poziom prolaktyny, guz przysadki (prolactinoma).

 

Czy rodzinne występowanie raka piersi lub chorób złośliwych innych narządów jest przeciwwskazaniem do stosowania hormonów?

Bez względu na to, czy stosuje Pani hormony czy też nie, należy zgłosić swojemu lekarzowi fakt rodzinnego występowania nowotworów złośliwych. W niektórych przypadkach wskazane jest wykonywanie określonych badań, co pozwala na wczesne wykrycie raka. Należy pamiętać, że stosowanie estrogenów zmniejsza częstość występowania raka jelita grubego. Łagodne schorzenia sutka nie są przeciwwskazaniem do stosowania estrogenów.

 

Jak często kobiety powinny chodzić na badanie mammograficzne w trakcie stosowania terapii hormonalnej?

Nie ma powodów, żeby wykonywać u Pani mammografię częściej niż u kobiet nie przyjmujących hormony. Szczegóły należy ustalić z lekarzem prowadzącym leczenie oraz wykonującym badanie radiologiczne piersi.

 

Czy u pacjentek po operacji z powodu raka jajnika można stosować estrogeny?

W większości przypadków tak.

 

Czy mogę przyjmować hormony po leczeniu z powodu raka szyjki macicy?

Tak, po konsultacji z ginekologiem i onkologiem.

 

Czy choroby nowotworowe innych narządów są przeciwwskazaniem do terapii hormonalnej?

Zwykle nie. Decyzję o stosowaniu hormonów podejmuje ginekolog po konsultacji z onkologiem.

 

Jak długo powinno się brać hormony?

Na ogół leki stosuje się przez okres od 2 do 5 lat, czasami dłużej. Decyzję o rozpoczęciu, kontynuowaniu lub przerwaniu powinien podejmować lekarz wraz z pacjentką po przeanalizowaniu korzyści i czynników ryzyka.

 

Czy należy wcześnie rozpoczynać leczenie hormonami? 

Zdecydowanie tak. Najbardziej optymalny okres to kilka, kilkanaście miesięcy od pojawienia się objawów niedoboru estrogenów. To zalecenie nabrało szczególnie ważnego znaczenia w aspekcie opublikowanych wyników badań WHI. Okazało się, że rozpoczynanie terapii hormonalnej u chorych, otyłych kobiet późno tj. po 60-65 roku życia, z chorobą wieńcową lub po zawale powoduje nieznaczny wzrost częstości występowania zawału i zatoru płucnego. Jeżeli pacjentki znajdujące się w tej grupie terapeutycznej zaczęły stosować hormony odpowiednio wcześnie, około 50-55 roku życia, zwykle nie ma powodu do przerywania terapii.

 

Czy kobieta nie powinna poddać się naturze i z godnością przejść przez ten okres bez zażywania hormonów?

Na szczęście coraz rzadziej pacjentki zadają nam to pytanie, ponieważ terapia hormonalna ma już swoje uznane miejsce w wielu apteczkach domowych. W tym poglądzie wyraźnie widoczny jest brak konsekwencji. Powrót do natury to chociażby rezygnacja z mycia zębów, ze stosowania leków na grypę, nadciśnienie czy cukrzycę.

 

Czy hormonalne leczenie zastępcze jest eliksirem młodości, lekiem na wszystkie problemy kobiet po menopauzie?

Niestety nie. Wpływa ono na dolegliwości wynikające tylko z niedoboru hormonów płciowych. Likwiduje uderzenia gorąca, poty nocne, poprawia samopoczucie i sen, zmniejsza ryzyko osteoporozy i zawału serca. Poprawia zdecydowanie jakość życia kobiet będących w okresie przekwitania.